डायरिको पानाबाट : चम्पादेवी डाँडा हाइकिङ

२०६६ फाल्गुन २० गते कलेजमा पढाइ नभएकाले हामी चोभार नजिक जलबिनायक घुम्नका लागि गयौ । एकैछिन त्यही घुम्यौ । मन्जुश्रीले पहाड काटेर उपत्यकाको पानी बाहिर जाने मार्ग बनाएको ठाउँ पनि हेर्यौ । किम्बदन्ती पनि कस्ता कस्ता पत्यौनै गाह्रो पर्ने ,तर काटिएको ठाउँ हेर्दा त हो नै जस्तो लाग्थ्यो । "तर कस्तो हतियारले काटे तेत्रो अजङगको पहाड ?" ।".. मन्जुश्री त धेरै बलिया पो थिए होलान .... " यस्तै यस्तै उत्सुकताहरुले सबैको मनमा डेरा जमाइसकेको थियो । त्यहाबाट एउटा पहाड देखिएको थियो । डाडा देखेपछी केटाहरुको मन कहाँ थामिन्थ्यो र ?? अर्को दिन त्यो डाडा चड्ने योजना भयो ।

अघिल्लो दिनको योजना अनुसार हामी २१ गते बिहान १० बजेतिर बसपार्कमा भेट्यौ । साजन घरायसी कारण र सरोज थकाई लागेको कारण देखाइ आएन र शंकर किन आएन थाहा भएन । शंकर घुम्न जाने बेलामा त्यती आउँदैन । खै किन हो ?

दक्षिणकाली यातायात चढेर हामी १० जना गन्तब्यतिर लाग्यौ । टौडहबाट केही पर ओर्लियौ र डाडातिर लाग्यौ । चाउचाउ ,बिस्कुट तलै पसलमा किन्यौ ।केही समय हिडिसकेपछी बोसन भन्ने रमाइलो गाउ आईपुग्यो,तर त्यहाँ पानीको अलि अबाभ रहेछ । सँगै लेगेको पानी सकिसकेको थियो । अरु ठाउँमा जादा पानी प्रसस्त हुन्थ्यो ,बाटैपिच्छे मुहान वा धाराहरु हुन्थे । तर शायद त्यो उपत्यकाको दक्षिण भेग परेर होला पानीको अली अबाभ् भएको । एउटी बजैको घरमा एक बोतल पानी माग्यौ । बजैले पानी दिदै भन्नुभ्यो "डाडा पारी एउटा मात्रा कुवा छ ,अली टाढै पर्छ ।"

फेदमै एउटा मन्दिर रहेछ सायद त्यही थियो होला चम्पादेवी मन्दिर ।घुमघाम क्रममा त्यती जानकारी लिने गर्दैनौ त्यसैले  नि कती ठाउको त राम्ररी नाम पनि थाहा हुँदैन । यसरी हिंड्नुको मज्जा पनि बेग्लै छ । देवीको दर्शन गरेर हामी अझ माथि लाग्यौ । लछ्य एउटै थियो माथि डाडाको टुप्पामा पुग्ने ,बाटो होस् वा नहोस् ,कुनै पर्बाह छैन ।

जतिजती उचाइ बड्दै जान्थ्यो ,लाग्यो हामी सफलताको नजिक पुगिसक्यौ । एउटा अद्रीश्य युद्द हामीले जित्न थालिसक्यौ । डाडाबाट उपत्यकाको द्रिश्य प्रस्ट देखिन्थ्यो र त्यो धरहरा पनि जुन सधैं हाम्रो adventurous यात्राको दर्शक बन्ने गर्छ । हामी उपत्यकाको जुनसुकै डाडा चढेपनी त्यो धरहरा निराश नमानी हामीलाई हेरिरहे जस्तो लाग्छ ।

तर डाडामा चड्ने बाटो भेटियन,वा भनौ बाटो हामीले जानी जानी हरायौ सधैं झै । जङगल भित्र एउटा खोल्सो रहेछ ,शायद बर्षाको भेलले गाउमा पस्ने बाटो थियो त्यो खोल्सा । जे होस् हामीले खोजेको जस्तो थियो त्यो मार्ग । ओरिपरी घना जङगल वा भनौ घना झाडी ,रुखहरु त्यती ठुला थिएनन तर पनि झाडी भने असाध्यै डरलाग्दो,चकमन्न र सुनसान थियो र बिचमा उजाड ढुङ्गा र बालुवा मात्रा भएको खोल्सा । त्यही खोल्सामा नगन्य मात्रामा भएका जरा र भर पर्नै गार्हो हुने ढुङ्गाको साहारा लिएर माथि उक्लियौ । कोही साथीलाई पछाडि बाट धकेल्थे त कोही अगाडिबाट लौरिको मदतले तान्थे ।".. ओए त्रिलोचन अली राम्ररी समाउ है ,यो लठी अली कम्जोर छ नि .. "सुमित मलाई सजग गराउदै थियो । तर कोही भने बिना साहारा independently माथि पुग्नुमा नै आफुलाई सामर्थ्यवान ठान्थे । फुस्रा माटो जहाँ टेक्यो कि लर्कने ,धन्न कुनै अप्रिय घटना भएन । "धन्नै नलडेको यार, luckily बचेँ ".... "यहाबाट लडेको भये त सिधै तारेमाम हुन्थिस "... "ओए मनिष त्यो ढुङ्गामा नटेक है ,झर्यो भने मलाई लाग्छ ... "... यस्तै यस्तै भय र गर्व मिश्रित बाणिहरु साथीहरुको मुखबाट बर्सीरहेका हुन्थे ।

केही माथि पुगेपछी सबै तिर्खा र थकानले हिंड्नै नसक्ने भईसकेका थिए । तर जङगल नै हो । के को नै कमी थियो र । लटरम्म लालिगुराश फलेको देखियो अनी त भई हाल्यो "के खोज्छस कानो ....आँखो  । " रुख देखेपछी साथी कपिलको मन कहाँ थामिन्थ्यो र ,हेर्न नभ्यौदै उ रुखमा चढिहाल्यो र लालिगुरास टिप्न थाल्यो  । टिप्दै भुइमा फाल्दै । केटाहरु लालिगुरास्को रातो रातो र रसिलो पुष्पदल खान मै ब्यस्त । ... "कस्लाई चाहिन्छ भन है म टिपिदिन्छु  "... "ओए कपिल धेरै माथि नजा है,रुखबाट लड्लास "... "ओए त्यो हागामा नटेक .. भाच्चिन लाछ "... उमङ ,रमेश तलबाट चिच्यौदै थिए । तर आफ्नो सामर्थ्य देखाउने त्यस्तो सुनौलो मौका कहाँ छोड्थ्यो र उ.. रुखै बाट चिच्च्यायो .. " बालै भएन नि .. यस्ता रुख त कती चढियो कती.... ".. केही समय अघी सम्म रङगिन साडिमा सजिएजस्तो गुराशको बोटलाई क्षणभरमै हाम्रै अगाडि नङगाइ छड्यो । हामी के नै गर्न सक्थ्यौ र , त्यही लालिगुराश खाएर केही हद्सम्म भएपनी भोक र तिर्खा मेटाउन बाहेक ।
नाङगो गुराशको बोटलाई त्यही छाडेर हामी केही माथि उक्लियौ । त्यहा एउटा टेन्ट रहेछ । टेन्ट भित्र एउटा भाडामा पानी रहेछ ,तर त्यहाँ कोही मानिस थिएनन । डराइ डराइ भएपनी मजाले धित मर्नेगरी पानी खायौ । एकैछिन हिंड्नासाथ डाडाको चुचुरो आइपुग्यो ... जुन थियो हाम्रो गन्तव्यहिन यात्राको अन्तिम खुडकिलो ... जहाँ पुगेपछी संसारिक जन्जिरहरुबाट मुक्ती पाएको अनुभुती हुन्थ्यो,,, ब्यस्त जिन्दगी र शहरको कोलहालबाट धेरै टाढा । एउटा स्वतन्त्र राज्यमा जहाँ केबल आफ्नै शासन चल्थ्यो,केबल आफ्नै ......

(April 19,2010 मा फेसबूसका पोस्ट गरेको यो लेख मेरो पहिलो यात्रा सँस्मरण थियो । डायरिबाट सारेको हुनाले यसको शिर्शक डायरिको पानाबाट राखेको थिए । त्यसैबाट एक दुई लाइन मात्र इडिट गरी यहाँ पोस्ट गरेको हुँ । )

बन्दका कुराकानी

३ दिने बन्दको दोस्रो दिन । आदिबासी जनजाती संयुक्त संघर्ष सामितिले जातिय पहीचानसहितको राज्यको माग राख्दै गरेको बन्दले मुलुकभरको जनजीवन कष्ठकर बनाइरहेको थियो । बन्दको पहिलो दिन धेरै नै तनाबपूर्ण रह्यो ।  संचार माध्यममाथि आक्रमण भएकाले पनि हुन सक्छ यो बन्दले अली बडी नै चर्चा पायो । बिभिन्न संघसंस्थाबाट चौतर्फी दबाब आएपनी बन्द फिर्ता लिने आश अलिकती पनि देखिएको थिएन । बिहानै देखी काठमान्डौका सडकहरु सुनसान देखिन्थे । 

राजाधानिको जिबनशैली नै उराठलाग्दो छ ।  छिमेकमा बस्ने मानिसहरुसँग नजिकिने मौका नै पाइदैन । बन्दलाई सम्पूर्ण नेपालीले सरापिरहेका बेला म भने यही बन्दको दिनलाई जसोतसो उपयोग गर्ने सोच बनाए- टोल वरपरका मानिसहरुसँग चीनजान बढाएर । मुलबाटो नजिकै गणेश मन्दिरनिर मानिसहरुको अली बढी नै भिड थियो । घाम ताप्दै बन्दको रमिता हेर्न सबै लालायित देखिन्थे । लाग्थ्यो सबैजना सिनेमाको कुनै रोमान्चक द्रिश्य आउने पर्खाइमा छन ।  म भने ४ जना अली भलाद्मी जस्ता देखिने मानिसहरुको भिड नजिकै गएर सुनसान सडकतर्फ हेरिरहे, त्यही सडक जुन आजकल लगातर थकाई मार्न पाएर खुशी जस्तो देखिन्थ्यो । 

भलाद्मिहरुको भेला अनी बन्दको दिन । यस्तोमा गफगाफ भन्ने कुरा त स्वत: निस्किहाल्छन ,शायद धेरै अघिदेखी निस्किएका धेरै गन्थन मैले सुन्न पाइन होला । "बिहान छ बजे समाचार सुनेको एउटा प्रेसको गाडी नै तोडफोड गर्देछन ।" समुहमा ४५ बर्षाका जस्तो देखिन एक जनाले भने । "कता हो ,प्रेसको मोटारसाइकल पनि जलाये रे । " अर्काले कुरा थपिहाले " तपाई प्रेसको कुरा गर्नु हुन्छ, एम्बुलेन्स त छाडेनन । "

"किन यती हिन्स्रक भा होलान् है मान्छेहरु ?" समुहका अर्का एकजनाले कुरो राखे । मलाई पनि यस कुरामा सहमत जनाउन मन थियो तर आफुभन्दा झन्डै दोब्बर उमेरका मानिसहरु कुरो गरिरा ठाउमा के बोल्नु जस्तो लाग्यो । मौन समर्थन जनाउदै कान ठाडा पार्दै गन्थन सुनिरहे । संगै रहेका एकजना निलो क्याप लगाएका   दाजु अली नम्र भएर बोले " यिनिहरुलाई बन्द गर्ने रहर पनि त थिएन होला नि । बन्द नगरे सम्म सरकार कानमा तेल हालेर बस्छ । आफ्ना हक अधिकार सुनुश्चित गर्न भएनी बन्द त गराउनै पर्‍यो नि ।" उनका कुरामा शायद केही सत्यता थियो होला तर मलाई भने पटक्कै चित्त बुझेन र आँफैले कोरेको नैतीक सिमालाई कुल्चेर प्याच्च बोलिहाले "यसरी जनतालाई दु:ख दिएर पनि हक अधिकारका कुरा गर्न सुहाउछ र ?? सरकार सँग बार्ता गरे भै हाल्यो नि ।" कुराहरु आफ्नै गतिमा अघी बढीरहेका थिए । नेताहरु र बन्दकर्तालाई गाली गर्दा यती आनन्द आउथ्यो कि शायद सम्पूर्ण नेपाली जनताले पाएको स्वोतन्त्रता भनेकाइ यही हो । 

"घुरुङ" "घुरुङ" एउटा बाइक भित्री गल्लिबाट निस्किएर मुल सडकतिर गूड्न थाल्यो, अती तिब्र गतिमा । अरु दिन यसरी बेस्सरी कुदाएको बाइक  देख्दा सार्है रिस उठ्थ्यो । लाग्थ्यो त्यो चालकले आफ्नो रवाफ देखाइरहेको छ । तर अहिले कठै त्यो चालक बन्दकर्ताले समात्लानकी भन्ने डरले बाइक कुदाउन वाध्य छ । त्यसैले  होला कठै भन्न मन लागेको ।  हेर्दाहेर्दै त्यो बाइक एकैछिनमा आँखाबाट ओझेल पर्‍यो ।  सँगैका एक जना दाजु कड्किए "अहिले जुलुशको फन्दामा पर्छ अनी थाहा पाउछ । बन्दको दिन त थन्काएर राखे भैहाल्थ्यो नि ।" 

एकैछिनमा बल्खुतिरबाट एउटा जुलुश आएको देखियो । हातमा झन्डा र लाठि लिएका भर्खर कलेज पढ्ने जस्ता देखिने युवाहरु जोसका साथ संघियताशब्द झुन्डेका थरिथरिका नारा लगाइरहेका थिए । भिड हाम्रो नजिक आइपुग्दा वरपरका केही खुल्ला रहेका सटरहरु कानै थर्कने आवाज निकाल्दै बन्द भए । बाटोमा क्रिकेट खेलिरहेका केटाकेटी पनि ब्याट बल लिएर सडक खाली गरिदिए ।लाग्थ्यो एउटा खहरे खोलो उर्लेर आएको छ जसले आफुसँगै कत्तिका सपनाहरु चुडाएर लाने हो । जुलुसमा आएको एक युवकले बाटो छेउमा अलिकती खुलेको पान पसलमा लाठ्ठिले बजार्यो । अघिसम्म ति बुढा पान पसले हामी जस्तै सडकतिर आँखा तेर्साएर हेरिरहेका थिए । शायद सोचेका थिए होलान यती सानो पसलको सानो ढोका अलिकती खुल्लै राख्दैमा त के नै गर्लान र  ।तर उनलाई के थाहा त्यो उर्लेको खहरे खोलाले यस्ता धेरै सोचाइलाई गलत साबित गरी सक्यो ।             

जुलुस हाम्रै सामुन्नेबाट कालिमाटी तर्फ लाग्यो । केटाकेटीहरु स्टम्प बनाएको काठको बाक्सा र ब्याट लिएर फेरी सडक कब्जा गर्न आइपुगे । संगै बसेका दाजुहरु फेरी नयाँ बिषय फेला परेजसरी कुरा गर्न थालिसकेका थिए । तर निलो क्याप लगाएका ति ३५ बर्ष हारहारिका दाजु त्यहा थिएनन । म छक्क परे । कारीब ५० मिटर जती अघी बढेको जुलुसको पुछारतिर हेरे । हातमा एउटा झन्डा बोकी त्यही दाजु जुलुसको पछी पछी लागेका थिए । म अचम्म त परिसकेको थिए तर अब पालो डराउनु पर्ने थियो । घन्टौ अघी देखिका कुराहरु सम्झना थाले । खै के-के भने तिनिहरुका बारेमा । बन्दकर्ता र तिनिहरुको आयोजकका बारेमा गरेका आलोचनाहरु झल्झल सम्झिन थाले । मन गरुँगो पार्दै तातो घाम र त्यो बन्दले सिर्जना गरेको एउटा बेग्लै बातावरण छाडेर आफ्नो कोठातिर लागे ।       

गन्तब्यहिन यात्रा

अनिश्चित गन्तब्य
असिमित प्रयास
लाग्छ म त्यस्कै पछि पछि छु

जुन धेरै टाढा
क्षितिजमा हराइरहेको छ ।

अनगिन्ती परिचित अनुहारहरु
बाध्यता बनी चिच्याइरहेका छन्
मेरा हर पाइलालाई अघि बढाउन
धकेल्दै छन्
तर निराश यी हत्केला
शिखर चुम्ने प्रयासमा
परिस्थिती र ठक्करमाझ
रुमल्लिरहेको छ
अन्धकार र भयानक भिडमा
अल्झिरहेको छ ।

सारा संसार
निन्द्रालाई अँगालिरहेको बखत
मेरो आँखा अँधेरी खोज्न थाल्छन्
तर बिडम्बना
मेरा यी नयन वाध्य छन्
अक्षरहरु केलाउन, शब्द शब्द कोट्याउन
सोच्न विवश हुन्छु
तथ्य केलाउन थाल्छु
र स्वयंलाई प्रश्न गर्छु
कसको लागी र किन ?

जब नियाल्छु ती कौवाहरु
मानिसका वितृष्णाका पात्र
पर्बाह छैन केही
स्वतन्त्र उड्दै छन् खुला आकशमा
म भन्दा कैयौँ गुना भग्यमानी ।


तर सोँच
सीमित रहदैँन यत्तिमा
र धावा बोल्दछ
ती चुनौतीहरुलाई
देख्लास्!
एकदिन अवश्य उड्ने छु
त्यो शिखर चुम्ने छु
जुन म भन्दा धेरै टाढा छ
जुन क्षितिजमै हराइरहेको छ ।